ACKNOWLEDGEMENT RECEIPT (Sample)

Ang Wikang Filipino at ang Banta ng Globalisasyon Ni Dr. Bienvenido Lumbera

Upang mapagtakpan ang buktot na pakanang nag-aanyong biyaya ng mga dambuhalang empresang nakabase sa Kanluran, may bayarang intelektuwal na umimbento sa pariralang “borderless world” at itinapal ito sa mapagsamantalang mukha ng kapitalismo.  Sa ganyang anyo inihaharap sa atin ang “globalisasyon” na may Utopiang ipinangangako  -- isang “mundong wala nang hangganan.”   Sinasabing sa “mundong wala nang hangganan,” pantay ang kakayahan ng bawat bansa na kamtin ang kaunlaran.

Para sa isang bansang malaon nang nabalaho sa di-pag-unlad, ang Utopiang pangako ng globalisasyon ay tunay na katakamtakam.  Naroon ang paglaganap at pagtibay ng demokrasya.  Naroon din ang paggalang at pagsasanggalang sa karapatang pantao ng mahihina at walang kapangyarihan.  At naroon ang pagtutulungan ng lahat ng bansa upang panatilihing malinis at ligtas ang ating kapaligiran. At naroon din ang matagal ng minimithi ng sandaigdigan – ang mapayapang mundo na sa mga awit pa lamang  matatagpuan.

Subalit ano ba ang realidad ng “borderless world” na naglalatag sa ating mga haraya  ng maluningning na landas tungo sa maunlad at mapayapang bukas?  Sa ngalan ng anti-terorismo, mga eroplano at bomba ng Estados Unidos na nagtatawid-kontinente  at bumabagtas ng mga heyograpikal na hangganan upang pagbantaan ang alinmang bansang nagbabalak kayang ulitin ang kapahamakang idinulot sa New York noong 2001.  At sa larangan naman ng ekonomiya, ang paggigiit na tanggalan ng proteksiyon ng batas ang mga kalakal na Filipino sa  ngalan ng pantay na pakikipagkompetisyon.

Samakatwid, ang “globalisasyon” ay pananalakay ng mga kapitalistang bansa ng Kanluran na naghahanap ng pamilihan para sa kanilang kalabisang produkto.  Kunwari’y binubuksan ng mga ito ang kanilang mga pamilihan sa mga produkto ng mahihinang ekonomiya.  Pero sa katunayan, hindi kayang makipagkompetisyon  ng mahihinang ekonomiya sa kanila, kaya’t sa kalaunan nilalamon nila ang lokal na kompetisyon.

Bahagi ng pananalakay na iyan ang panghihimasok ng World Trade Organization sa edukasyon.  Ang reporma ng kurikulum na sinimulan sa pang-akademyang taong ito ng Departamento ng Edukasyon ay malinaw na tinabas upang isunod sa padrong globalisasyon.  Tumutugon ang Basic Education Curriculum sa   pangangailangan ng mga lipunang maunlad ang mga industriya at teknolohiya para sa mga taong marunong bumasa ng instruksiyon at sumunod dito upang ang assembly line ay maayos na mapakilos.  Dahil isinaayos ng ating gobyerno ang sistema ng edukasyon upang makapagpalitaw ng mga kabataang marunong ng simpleng Ingles, ng simpleng pagkukwenta,  at ng simpleng siyensiya,  halos itinalaga na nito ang darating na mga henerasyon ng kabataang Filipino sa pagiging manggagawang ang lakas at talino ay pagsasamantalahan ng mga dayuhang empresa dito sa Filipinas at maging sa labas ng bansa.

Nakatinda na ngayon ang sambayanang Filipino sa eksploytasyon ng kapitalismong global.  Ang teritoryo natin ay binubuksan ng ating gobyerno sa mga empresang multinasyonal, at ang mga kabataan ay ipinapain sa kulturang nagpapalabo sa mga tradisyong kanilang kinagisnan.  Ang kulturang ito na  itinuturing na global ay humihimok sa mga itong hubdin ng kabataan ang kanilang  identidad bilang mamamayan ng kanilang tinubuang lupa.  Sa maikling salita, ibinalik na tayo ng kapitalismong global sa yugto ng kolonyal na pagkasakop.

Hindi natin namamalayan ang panibagong pagsakop sa atin dahil ang mga sandatahang Amerikano na lumunsad sa ating mga baybayin ay mga kaibigan daw na nagmamalasakit na pulbusin para sa mga Filipino ang Abu Sayyaf.

Ang kapangyarihang politikal ay kusang sinususpindi ng ating pamahalaan upang akitin ang dayong puhunan.  Ang sistema ng edukasyon ay hinuhubog upang tugunan ang pangangailangan ng mga multinasyonal.  Tunay na ang “borderless world” ay bagong maskara lamang ng imperyalismo.  Ang bagong anyo nito ay nagpapanggap na wala itong pangangailangan sa atin, tayo mismo ang humihingi na ang kasarinlan natin ay kanyang salakayin.

At ano naman kaya ang panlaban ng mga Filipino sa dagsa ng pananalakay ng globalisasyon?  Ano ang magagawa ng wika nina Amado V. Hernandez, Jose Corazon de Jesus, at Lazaro Francisco?  Ano ang magagawa ng mga awiting Filipino nina Jess Santiago, Joey Ayala at Gary Granada?  Ano ang magagawa ng mga nobela nina Luwalhati Bautista, Edgardo Reyes at Ave Perez Jacob?  Ano ang bisa ng Wikang Filipino sa pagtatayo ng moog laban sa paglusob ng mga kaisipang makapagpapahina sa tigas ng loob at tatag ng mga makabayan?

Noong 1996, sa Copenhagen, Denmark, inorganisa ng United Nations World Summit for Social Development ang isang serye ng mga seminar upang talakayin ang mga kalagayang tutungo sa panlipunang pag-unlad sa harap ng mabilis na paglakas ng global capitalism.  Ganito ang isang obserbasyong lumitaw sa seminar: Lumulubha ang agwat sa kinikita ng mga mamamayan sa mayayamang bansa sa kinikita ng mga mamamayan sa mahihirap na bansa.  Ang agwat ng per capita income sa pagitan ng mga bansang industrialisado at ng mga bansang papaunlad ay lumobo ng tatlong beses mula 5,700 dolyar noong 1960 tungo 15,400 dolyar noong 1993.  Noong taong 1994-95, ang GNP per capita sa mundo ay 24,000 dolyar sa pinakamayamang mga bansa na ang populasyon ay 849 milyon.  Ang GNP per capita sa mga pinakamahirap na bansa ay 4,000 dolyar at doon ay 3 bilyong tao ang naninirahan. Sa harap ng ganitong tiwaling kalagayan, binigyang diin ng seminar ang pangangailangang pagtuunan ng pansin ang kultura ng kapitalismong global, suriin ito, pagtalunan at hamunin ang katinuan ng bisyon na gumagabay rito.  Kaugnay nito, tinukoy ang pangangailangang isangkot sa mga isyung panglipunan ang mga intelektuwal na makitid ang pananaw at labis ang pagkakulong sa kani-kanilang ispesyalisasyon.  Dapat daw himukin ang mga ito na gamitin ang kanilang tinig sa mga debate at diskurso hinggil sa mga problema at tunguhin ng kontemporaryong lipunan.

Narito sa palagay ko ang ispasyo na bukas at humihinging pasukin ng mga Filipinong tumatangkilik sa wika at panitikan.  Sa ispasyong iyan maaaring harapin at labanan ang kultura ng globalisasyon upang kalusin ang negatibong bisa nito sa lipunang Filipino. Hindi dapat magbunga ang globalisasyon ng panibagong pagkaalipin para sa sambayanan.

Nakalangkap sa wika at panitikang katutubo ang pinagdaanang kasaysayan ng sambayanang lumaban sa pananalakay at pang-aalipin ng kolonyalismong Espanyol at Amerikano.  Sa tuwing pinagyayaman ang wika at panitikang katutubo, may lakas na pinakikilos sa kalooban ng Filipino, na magagamit na panlaban sa pang-aakit ng globalisasyon. Narito ang kahalagahan at adhikain ng mga naunang henerasyon na hindi kayang burahin ng Utopiang pangako ng “borderless world.”  Nasa pagtayo natin at paggigiit sa makabayang pagtangkilik sa ating wika at kultura ang lakas na maibabangga natin sa globalisasyon, na naglalayong patagin ang landas patungo sa walang-sagwil na pagpasok ng kapitalismong global sa ating ekonomiya at politika.

Ang wika at panitikan natin ay buhay na katibayan ng ating kultura at kasaysayan.  Ipinapagunita nito na mayroon tayong mga karanasan at kabatirang natamo sa ating pagdanas ng kolonisasyon at sa ating ginawang paglaban sa paghahari ng mga dayuhan.

Hindi natin tinatanggihan ang paghatak ng hinaharap kung iyon ay magdadala sa atin sa tunay na pag-unlad.  Subalit ang identidad ng isang sambayanan ay hindi naisusuko nang gayon-gayon  lamang. Nakatatak ito sa kamalayan hindi ng iisang tao lamang kundi sa kamalayan ng buong sambayanan.    Kung hinihimok tayo ng globalisasyon na magbagong bihis, itinuturo naman ng ating kasaysayan na ang pinagdaanan natin bilang sambayanan ay laging nagpapagunita na may sariling bayan tayo, may minanang kultura at may banal na kapakanang dapat pangalagaan at ipagtanggol kung kinakailangan.  Sandatahin natin ang ganyang kamalayan tungo sa ikaluluwalhati ng Filipino bilang nagsasariling bayan. Bulatlat.com   

Ang Wikang Filipino sa Kasalukuyan: Tungkulin at Suliranin      ni Kakoi Abeleda

Lubhang nakababagabag ang naging panukala ni Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo tungkol sa paggamit ng wikang Ingles bilang midyum ng pagtuturo na ipatutupad sa mga paaralang pampubliko. Idinadahilan niyang kailangang mahasa nang husto ang mga Pilipino sa wikang Ingles upang makasabay sa mundong lugmok na sa globalisasyon. Ayon sa kanya, higit na bumilis ang pag-unlad ng Pilipinas noong panahong mataas ang literacy rate ng bansa kaysa  mga kapitbahay nating mga Asyano tulad ng Thailand, Indonesia, at Singapore. Idinahilan din niyang ang malawak na pagpapalaganap ng Ingles sa mga bansang ito ang siyang naging sanhi ng pagbulusok ng mga ekonomiya nito.

Marahil, tama siya na malaki ang naitulong at maitutulong ng pagpapalaganap ng wikang Ingles sa ekonomiya ng mga bansang kabilang sa Ikatlong Mundo. Ngunit, naaayon sa konteksto ang kahulugan ng pag-unlad. Anong uri ba ng pag-unlad ang inaasahan niya? Malinaw na nais niyang ihain ang mga Pilipino sa mga kumpanyang banyaga, upang magsilbi bilang mga manggagawa. Higit daw na pinipili ng mga dayuhang kompanya ngayon na ibase ang kanilang operasyon sa mga lugar kung saan mataas ang literacy rate at kung saan marunong ng Ingles ang mga mangagawa.

Malaki ang suliranin ng pagdadahilang ito. Una, nangangahulugan ito ng pagsuko sa mga kagustuhan ng mga dayuhan na pawang nais lamang samantalahin ang murang pasahod na matatagpuan sa mga bansang tulad ng Pilipinas. Kung ganyan na lamang ang ating iisipin, umasa na lamang tayo sa mga dayuhan upang iangat ang ating ekonomiya habang-buhay.

Isa pa, walang pagsasalin ng teknolohiya na nagaganap. Nasakyan na ng mga mauunlad na bansa tulad ng Amerika, Pransiya, Alemanya, at ng Hapon ang Ikatlong Daluyong (Third Wave) ng Teknolohiya. Nangangahulugan na may kapangyarihan, kakayahan, at awtonomiya na sila sa kung ano’ng teknolohiya ang nais nilang buuin. Sila ang nangunguna sa larangan ng teknolohiya. Ngunit hindi naisasalin sa mga bansang tulad ng Pilipinas ang mga teknolohiyang ito. Nagsisilbi lamang tayo bilang mga manggagawa nila.

Halimbawa na lamang nito ang Microsoft Philippines. Ayon sa Microsoft Philippines, nagsisilbi lamang tayo bilang distribution center ng Microsoft sa Asya. Hindi tinuturuan ang mga Pilipino na bumuo ng mga produkto ng Microsoft. Sa gayon, hindi nagkakaroon ang Pilipinas ng kapangyarihang bumuo ng mga teknolohiya na katulad ng sa Microsoft at palagi na lamang itong mag-aangkat ng produkto mula sa Amerika. Walang nagaganap na technology transfer.

Sa napipintong pagkabuwag ng mga hadlang sa pakikipagkalakalan na idudulot ng globalisasyon, mahalaga nga na makasabay ang Pilipinas sa agos ng panahon. Ngunit, itanong muna natin, “Anong mukha ang ihaharap ng Pilipinas sa mundo, gayong tila wala itong iisang mukha?”.

Ang Papel ng Wika sa Pagbubuo ng Bansa

Hindi pipitsuging papel ang gagampanan ng wikang Pilipino sa pagbubuo ng isang pambansang identidad o kaakuhan ng Pilipinas, lalo na sa kumukubabaw na konsepto ng globalisasyon. Mahalagang mabuo muna ang identidad ng isang bansa bago ito sumabak sa proseso ng globalisasyon. Kung hindi, malamang malamon ito ng mga higit na makapangyarihang kultura at mamatay ang higit na mahinang kultura bansang iyon. Sentido kumon ang magsasabi na sa kalagayang pangkultura at pang-ekonomiya ng Pilipinas sa kasalukuyan, madali tayong malalamon (kung hindi pa nga nangyayari) ng kulturang Amerikano at Kanluranin. Upang higit nating maunawaan ang papel na gagampanan at pati na rin ang mga suliraning kinahaharap ng wikang Pilipino sa pagbubuo ng pambansang kamalayan, ilang teoretikal na oryentasyon ang ilalahad namin.

May tinatawag si Zeus Salazar na “Pantayong Pananaw”, at ito ang kaganapan ng pagkabuo ng pambansang identidad. Apat na pananaw ang maaaring maging lumaganap sa isang lipunan: Ang Pantayo, Pangkami, Pangsila, at Pangkayo. Sa madaling sabi, tinutukoy ng mga ito ang punto-de-bistang ginagamit ng mga Pilipino kung nakikipag-usap sa mga banyaga o kaya’y sa mga kapwa Pilipino. Kung gagamitin ang Pangkaming pananaw, masasabing ang nagsasalita ay kabilang sa isang sistema o lipunan na kumakausap sa isang tagalabas tungkol sa kaniyang sistema o lipunan. Sa Pangsila, nagmumula ang tinig sa isang taga-loob (ng sistema o lipunan) patungo sa kapwa niya taga-loob ngunit tungkol sa banyaga o tagalabas ang ipinapahayag nito. Ang Pangkayong pananaw naman ay ginagamit ng isang tagaloob upang kausapin ang isang tagalabas tungkol sa kultura, halimbawa lamang, ng tagalabas na iton. Kung gayon, ganito ang sinasabi ng tatlong pananaw na ito: sa Pangkami, “Eto kami. Ganito kami.”;  sa Pangsila, “Eto sila, at ganito sila.”; sa Pangkayo, “Kayo, ganito at ganiyan kayo.”.

Dalhin natin sa ibang nibel ang paglalapat ng tatlong pananaw sa ibang pangungusap. Sa Pangkami, “Eto kaming mga Pilipino. Ganito at ganiyan kami. Masipag kami. Maganda ang mga isla naming. Mura ang paggawa sa amin. Magaling mag-Ingles ang mga taga sa’min.” Sa Pangsila, “Eto ang mga ‘Kano. Ganito sila manamit at magsalita: Hey yo! Mahilig sila sa mga pelikulang maaksyon at MTV. (Kaya’t maghe-hey yo! na rin ako at magbababad sa panonood ng MTV.)”. Sa Pangkayo, “A! Kayong mga Pilipino, ang babaho niyo! Mga unggoy kayo! Ang tatamad ninyo!”.

Pamilyar ba ang mga linyang ito? Ang suliranin ng Pangkaming Pananaw (na siyang madalas namamayani sa mga kolonisado/dating kolonisadong bansa): Kailangang basbasan ng mga dayuhan ang kahit na anong gawa sa isang bansa. Kung hindi ito maituturing na maganda ng mga banyaga, hindi ito ituturing na maganda sa lipunang iyon.

Sa Pantayong pananaw naman, nagmumula ang tinig sa tagaloob, tungo sa tagaloob, at tungkol sa sistema o lipunang kinabibilangan ng mga tagaloob. Sarado ang sistemang ito at nagkakaunawaan ang lahat ng kabilang dito. Kung ano ang realidad para sa isa, siya ring realidad para sa iba. Kilala ng bawat isa ang sistema, at may kakayahan silang gumalaw bilang isa. Sa madaling sabi, may identidad o kaakuhan ang sistema o lipunang ito.

Ngunit hindi ganoon kadali ang pagbubuo ng Pantayong pananaw. Kinakailangang magkaintindihan ang bawat isa sa sistema. At magaganap lamang ito kung may iisang code, ang sariling wika. Ito ang nagiging daan ng mabisang pakikipagtalastasan sa bawat kasapi ng sistema, at dito rin napapalaman ang kultura, kaisipan, at diwa ng isang sibilisasyon:

Mahalaga (at pundamental pa nga) rito ang pagkakaroon ng iisang wika bilang batayan at daluyan ng pang-unawa at komunikasyon. (Salazar, 1988)

Ngunit kung isasaalang-alang natin ang pagiging dating kolonisadong bansa ng Pilipinas (sa teritoryal at pangkaisipang antas), makikita nating hindi madali ang makabuo ng isang Pantayong pananaw, ng Pambansang Identidad, at lalo na ng malawakang pagkaka-unawa sa sariling wika.

Ang Problema sa Wika ng mga Lipunang Sakop

Sa kaniyang sikolohikal na pag-aaral sa mga Negro ng Antilles na kinukubabawan ng mga koloniyalistang Pranses, nakabuo si Frantz Fanon ng isang pananaw tungkol sa relasyon ng mga (dating) kolonisadong sibilisasyon sa sariling wika nito. Para sa kaniya, tulad ng ating nasabi na, malaking papel ang ginagampanan ng wika:

To speak means to be in position to use a certain syntax, to grasp the morphology of this or that language, but it means above all to assume a culture, to support the weight of a civilization . . . Mastery of language affords remarkable power. Paul Valery knew this, for he called language ‘the god gone astray in the flesh’. (Fanon, 1968: 14)

Ayon pa kay Fanon, iniisip ng mga nasakop na higit silang magiging tao kung tutulad sila sa mga mananakop. Sanhi ng matinding panliliit na ipinadama sa kanya ng lahing puti, sisikapin ng isang Negro o Asyano na itaas ang kanyang sarili sa antas ng mananakop. Dulot ng tendensiya ng mga mananakop na maliitin ang mga kaugalian, pagpapahalaga, at kultura ng kanilang nasakop, maaaring a) maniwala ang sinasakop, b) naisin ng sakop na itakwil ang kanyang kultura at halinhan ito ng kultura ng mananakop, o, c) patunayang may kakayahan ang kanyang kulturang makapapantay sa kultura ng mananakop.

Halimbawa na lamang nito ang tinatayang “Unang Yugto ng Kritisismong Pamapanitikan sa Pilipinas.” Sa “Poetikang Tagalog” ni Virgilio Almario, inilahad niya ang mga unang halimbawa ng kritisismo sa Pilipinas. Kabilang sa kalipunang ito ang mga isinulat nina Fray Bencuchillo, Fray San Agustin, Jose Rizal, at Marcelo H. del Pilar. Sa mga sanaysay na ito, makikita ang tunggalian ng mga prayle at propagandista. Sa isang panig, tinatangkang patunayan ng mga prayle na walang panitikan ang mga Pilipino, o kung mayroon man, patunayang mababa ito kung ihahambing sa panitikang Kastila. Sa kabilang banda naman, pinilit ng mga propagandista na patunayan ang pagkakaroon ng isang taal at mapagmamalaking panitikan ng lahing Pilipino.

Binanggit din ni Fanon ang kongklusyon ni D. Westermann tungkol sa mga edukadong Negro, na nailathala naman sa magasing The African Today:

The Negroes’ inferiority complex is particularly intensified among the most educated, who must struggle with it unceasingly. (Fanon, 1968: 19)

Maiintindihan natin ang kanyang hinuha: To speak a language is to take on a world, a culture. . . .who wants to be white will be the whiter as he gains mastery of the cultural tool that language is. (Fanon, 1968: 29)

Ang Intelektwalisasyon ng Wikang Pilipino

Sa kanyang sanaysay na “Pilipino Para Sa Mga Intelektwal,” tinalakay ni Rolando S. Tinio ang dalawa sa maraming mga hadlang na kinahaharap ng wikang Filipino tungo sa intelektwalisasyon nito. Una, ipinalalagay ng mga Pilipino na walang kakayahan ang kanilang wika bilang wikang intelektwal. At ikalawa, nangangamba ang mga Pilipino na maiwan sa kaunlarang pag-iisip kung tumiwalag tayo sa wikang Ingles:

. . . ganito pa rin ang nangyayaring palagay – mabisang gamitin ang Pilipino sa mga karaniwang sitwasyon, ngunit sa mga sitwasyon espesyal, Ingles pa rin ang kinakailangan. (Tinio, 1975)

Sapagkat sa wikang Ingles napapalaman ang maraming dalumat at kaalaman, lalo na sa Agham at Teknolohiya, at Matematika, hindi maiiwasang dito mahasa ang mga intelektwal ng ating bansa (hindi namin sinasabing ang mga dalubhasa lamang sa Agham at Matematika ang mga intelektwal, ngunit tulad ng pagpapalagay ni GMA, sa mga propesyong ito nakasalalay ang pag-unlad ng bansa).

Ngunit hindi ito problema, kung sa mga terminong gagamitin ang pag-uusapan, ani Tinio:

. . . maaaring itawag ang anumang salita (katutubo o dayuhan) para sa mga bagay. Tulad ng sa mga ngalan ng tao, hindi kailangan ng makabuluhang pag-uugnay ng pangalan at ng pinapangalanan. (Tinio, 1975)

Katulad rin ng sinabi ni Fanon, kinilala ni Tinio ang kahalagahan ng wika. Para sa kanya, ito ang nagtataglay ng larawan o krokis ng diwa ng isang lahi. Makikita rito kung ano ang pinahahalagahan (tunay) ng isang lahi at kung ano ang walang katuturan (di-tunay).

Sa sanaysay naman ni Dr. Florentino H. Hornedo, “Ang Wikang Filipino Tungo sa Intelektwalisasyon,” higit nating mababanaag ang doble-karang paggamit sa wikang Filipino. Ayon sa kanya, dumadaan ang mga kabihasnan sa dalawang antas ng pag-unlad ng pag-iisip. Para sa pagpapahayag ng damdamin, ninanasa, o hangarin, ang Vital Thought o Diwang Buhay ang umiiral. Ngunit sa antas ng pagpapahayag ng mapanimbang na pag-iisip o pagmumuni (dulot ng mapanuring kamalayan), umiiral ang Reflexive Thought o Diwang Malay. Kung gayon, magkakatotoo lamang ang intelektwalisasyon ng ating wika, kung itataas natin ito sa antas ng Diwang Malay:

At magagawa lamang ito sa pamamagitan ng puspusang paggamit nito sa mga larangang intelektwal tulad ng pagtuturo sa antas tersiyaryo at eskwelahang gradwado, sa pagsulat ng mga akda sa pilosopiya, agham at teknolohiya. (Hornedo)

Kung gayon, mahihinuhang may kakayahan ang wikang Pilipino na pumantay sa wikang Ingles pagdating sa larangan ng Agham at Teknolohiya, pati na rin Matematika, Pilosopiya, at lalong-lalo na sa Humanidades. Kinakailangan lamang, marahil, ng tuloy-tuloy na paggamit at pagsasanay dito upang higit pang yumaman ang kalipunan nito ng salita at kakayahang pang-gramatika. Hindi nga naman ito yayaman ng katulad sa wikang Ingles kung hindi gagamitin sa mga larangang intelektwal, sa nibel ng Diwang Malay (ang mga espesyal na sitwasyong binaggit ni Tinio), at hindi lamang sa antas ng Diwang Buhay (ang pangkaraniwang sitwasyon).

Huling Analisis

Batay sa apat na pag-aaral na inilahad sa itaas, makikita natin ang kahalagahan ng pagkakaroon ng isang laganap na Wikang Pambansa. Ngunit ang malawakang paggamit at pagpapayaman dito ang higit na mahalaga. Bilang isang mahalagang salik sa pagbubuo ng Pambansang Identidad, maaari itong magsilbi bilang pananggalang sa mga dayuhang pwersang maaaring lumamon at magbalewala sa ating kultura bilang isang bansang malaya.

Maaaring totoo at maaari din namang hindi totoo para sa Pilipinas ang mga kongklusyon ni Fanon, ngunit batay na rin sa kasaysayan at kalagayang panlipunan ng ating bansa sa ngayon hindi natin maikakaila ang patuloy na tagisan ng lakas ng mga (Imperyalistang) banyaga at ng mga mamamayang Pilipino. Mula sa mga iskwater hanggang sa mga intelektwal, at maging sa pamahalaan, makikita natin ang malawakan at pangmatagalang bunga ng pagkasakop sa atin ng mga dayuhan. Malungkot mang isipin, naisasantabi na lamang ang wikang Pilipino sa ngayon at itinuturing na “bakya” o pang-“wa’ class” lamang.

Maaaring sabihin ng iba na, “Hindi naman namamatay ang Tagalog, a. Like, we speak it at home naman, e.” Ngunit batay sa antas ng pag-unlad ni Dr. Hornedo, nangangahulugang nasa antas lamang ng Diwang Buhay ang paggamit ng wika kung gayon. Hindi ito umaabot sa antas na intelektwalisado at nanatiling sekondarya lamang ang Pilipino sa Ingles.

Sa aming pagtataya, mabuti ang kalagayan ng wikang Pilipino sa loob ng akademya. Higit itong ginagamit sa larangan ng Pilosopiya, Teolohiya, at Panitikan. Maaaring sabihing intelektwalisado na ang wikang Pilipino sa Humanidades. Ngunit sa ganang amin, hindi sapat ang antas ng intelektwalisasyon ng Pilipino kung sa akademya lamang ito gagamitin. Maliit na bahagi lamang ng lipunan, sa gayon, ang tumatangkilik at gumagamit ng sariling wika nang lubusan sa potensyal nito. Makabubuo man ng pambansang kamalayan ang mga kasapi sa akademya, hindi naman sila matatawag na isang buong bansa.  Ano ang silbi ng kaunlaran sa Agham at Teknolohiya, kung mawawala ang sariling kultura?

12 reasons to save the national language

The Philippines extols is national language for a month, but dismisses it for the rest of the year as unworthy of recognition as the official language of communication and primary medium of instruction

The Philippines holds the disreputable distinction of being the only country in the world where the national language is extolled for a month, only to be dismissed for the rest of the year as unworthy of recognition as the official language of communication and primary medium of instruction.

Some citizens – victims of what Renato Constantino labeled as (neo)colonial “miseducation” – even have the gall to demand the use of English language or a regional language as the country’s language of communication and medium of instruction, despite the fact that Filipino has been the national language since 1935!

Worse, Filipino subjects have been obliterated through Commission on Higher Education/CHED Memorandum Order (CMO) No. 20, Series of 2013. Hence, instead of celebrating this year’s National Language Month (Buwan ng Wikang Pambansa), everyone is requested to help turn the tables against the enemies of our beleaguered national language.

Allow us to enumerate a few compelling reasons why Filipino should be used as medium of instruction in college and why Filipino subjects must be included in the college curriculum.

1. Filipino as medium of instruction at all levels is a mandatory provision of the Philippine Constitution (Article XIV, Section 6): “The national language of the Philippines is Filipino.... The Government shall take steps to initiate and sustain the use of Filipino as a medium of official communication and as language of instruction in the educational system.”

It is thus abominable that most government agencies use English as their main language of official communication, and most universities are still reluctant to progressively implement the Filipinization of the curriculum.

2. Using Filipino as a medium of instruction in college will only be effective if Filipino is taught as a subject/discipline too.

3. In the era of globalization and imminent Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) integration, Filipinos should further strengthen their own language, literature, and culture as part of our contribution to the project of global and regional socio-cultural integration. For what can we contribute to the global and regional projects of integration if we have no language nor culture to share with the world and ASEAN?

4. Expanding and further developing what students have learned in junior and senior high school is necessary. Hence, there is a need for at least a Filipino subject in college, as a number of subjects/disciplines in the senior high school curriculum – such as English, Arts Studies, Political Science, Science and Math – have parallel or related subjects in the new General Education Curriculum. Why obliterate Filipino in college when other subjects/disciplines are included in both the secondary and tertiary level curricula?

5. Skills for Filipino language and Philippine literature are included in the College Readiness Standards (CRS) contained in CHED’s Resolution No. 298-2011, hence including Filipino language and literature subjects in college is a must, if the CRS is to be genuinely useful. Such subjects will ensure that skills learned in high school will be further developed in college.

6. The National Achievement Test (NAT) results for Filipino in high school are still below the Department of Education’s own standards for mastery, considering that the highest national mean percentage score for Filipino has never breached 52% in recent years. Hence, retaining Filipino as a college subject will ensure that the necessary task of improving students’ facility of the Filipino language beyond the secondary level is accomplished.

7. The content of the Filipino senior high school curriculum cannot cover all content and skills currently taught in college.

8. Filipino is the national language and language of political democratization as it is spoken by 99% of the population. It is the most effective language of national public discourse. It is the soul of our country’s identity and culture. Songs, poems, speeches, essays, stories in Filipino unite us as a people. Giving our national cultural heritage some space in all levels of education is a must. Obliterating it is obliterating ourselves and our collective identity.

9. In K to 12 countries such as the United States of America, Malaysia, and Indonesia, national language and/or literature are part of the mandatory core courses in their college curriculum.

10. Filipino subjects designed in a multi/interdisciplinary way are feasible, as proven by the dozens of proposals submitted to CHED by various institutions and organizations.

11. The inclusion of the national language in the college curriculum is a relatively new thing, compared with the inclusion of the English language and literature in the college curriculum. English was imposed as the sole medium of instruction in 1906 and it still enjoys over-all supremacy in most tertiary level institutions. Meanwhile, Filipino in college has been effectively institutionalized only in 1996. It is about time this historical injustice is remedied.

12. Filipino is a global language taught in more than 80 schools, institutions, and universities abroad (in some cases, full bachelor’s degree and/or master’s degree are also offered). Obliterating the space for Filipino and Philippine Studies at the tertiary level in Philippine colleges and universities will certainly negatively affect the status of Filipino as a global language. – Rappler.com

A Brunei-born Filipino citizen, David Michael San Juan serves as associate professor at De La Salle University-Manila. He is also a board member of the Pambansang Samahan sa Linggwistika at Literaturang Filipino and a convenor of Alyansa ng Mga Tagapagtanggol ng Wikang Filipino/Alliance of Defenders of the Filipino Language (Tanggol Wika).

Filipino Canadians call for Tagalog language education in B.C. public schools

The B.C. Ministry of Education has created curriculum documents for nine international languages: French, German, Italian, Japanese, Korean, Mandarin, Punjabi, Spanish, and American sign language. Now, young Vancouver residents of Philippine ancestry want a 10th one added to the list: Tagalog. On Saturday (June6), Filipino Canadians held a news conference at Slocan Park to launch a campaign to have the national language of the Philippines offered as an elective in secondary schools. One of the organizers is James Infante, a member of the UBC Filipino Students’ Association executive.

Prior to the news conference, he told the Georgia Straight by phone that young people have been discussing the important role language can play in helping Filipino Canadians connect with their culture.

“We’re going to work closely with school boards to see where we can have that offered,” Infante said. “We see lots of other languages being offered, so I think it’s about time.”

 In 2010, more immigrants came to Canada from the Philippines than from any other country. And in the 2011 census, there were 662,600 Canadians of Philippine ancestry.

Infante said that Tagalog classes could enhance the connection between second-generation Filipino Canadians and more recent arrivals. Those newer immigrants sometimes include children of people who may arrived through the live-in caregiver or temporary foreign worker programs. (Late last year, the federal government scrapped the live-in requirement for people moving to Canada under the caregiver program.)

“What we’ve seen through the years is a lot of parents make the choice of having their kids learn English first,” Infante said. He added that this can come at the cost of learning values from the old country, which can be transmitted via language, particularly if the parents are so busy working two jobs just to make ends meet.

“It’s important to keep some of the values,” Infante said. “Language is going to play an important role in learning Filipino history but also in getting to learn the culture better and some of the values in our culture.”

Tagalog is the most widely spoken of about 185 different languages in the Philippines, which is home to 100 million people on 7,000 islands. Vancouver-Kensington NDP MLA Mable Elmore is the only MLA of Philippine ancestry. She told the Straight by phone that she’s there to help the young people, but emphasized that they are the ones driving this campaign.

She also said that more Tagalog education can help facilitate the integration of new immigrants into Canadian society.

“You get newly arrived immigrants who speak Tagalog,” Elmore said. “And you get second-generation Filipino Canadians who don’t speak Tagalog. And language can be a barrier. That’s what we’ve heard from high-school students. If they’re able to overcome and bridge those  differences, there’s more connection.”

Former NDP cabinet minister Moe Sihota played an instrumental role in the introduction of Punjabi-as-asecond-language education in B.C. schools. Elmore said that she has discussed this with Sihota, the past party president.

However, she also emphasized that any effort to introduce Tagalog courses in high schools must come from the community. She noted that some of these issues were discussed at a recent conference of young Filipino Canadians held at UBC.

“We’re working with youth who are very active in Sir Charles Tupper and John Oliver [secondary schools],” Elmore said.

Elmore pointed out that in 1964, there were only 660 Filipino Canadians living in Canada. The following year, her mother immigrated to Canada from the Philippines and later married her Canadian-born father of Irish ancestry. Elmore was born in Langley and grew up speaking English at home. Her mom, Maria, is from the island of Cebu, where  she spoke Visayan. It was only later in life that Elmore started learning Tagalog.

The NDP MLA grew up in The Pas, Manitoba, and recalled being asked where she was from. She said that people assumed she wasn’t born in Canada because she was darker-skinned than her classmates.

“When I was in my 20s, I was interested in kind of looking at identity and what it means to be Filipino Canadian—and also [examining] experiences around racism,” Elmore said. “That brings those questions into focus. I started getting involved in the Filipino community and learning about the history of the Philippines.”

This exploration helped her understand why her mother and many other Filipinos settled in Canada.

“It’s important to know that identity and to have that appreciation of culture and heritage,” Elmore said. “Language is central to that.”

Media at Pambansang Wika    Ni Roland Tolentino

Media ang pangunahing daluyan ng pambansang wika, o ang popular nitong bersyon, kolokyal na Tagalog, Filipino at Taglish. Maliban sa evangelical na palabas na nagbibigay-aral at nanghihimok ng kumbersyon sa ingles, ang kalakhan ng free channels sa telebisyon ay gumagamit na nitong Filipino.

Dati ay primetime telebisyon lang ang gumagamit nito. At simula ng pinakahuling balita sa gabi, lahat ay bumabalik sa ingles, lalo na ang news magazine shows. Pero nahigop ito ng Filipino, lumawak ang oras at palabas na tinaguriang “primetime,” at kung gayon, mas maraming oras ng advertisement na pinagkakakitaan ng may-ari ng kompanya.

Magkabilang pisngi ng iisang mukha ang telebisyon bilang lunduyan ng pagpapalaganap ng pambansang wika. Sa isang banda, ito na ang nakakapagpaunlad ng kontemporaryong Filipinong kauna-unawa sa buong bansa. Ang kalakarang hindi kayang ilehislatura o isabatas hinggil sa pambansang wika ay naisasakatuparan na ng popular na media.

At hindi nag-iisa ang telebisyon bilang pangunahing disseminator ng wika. Lahat ng AM stations sa radyo ay gumagamit ng Filipino at mga wikang bernakular. Ang FM stations ay kinakailangan ding gumamit ng Taglish kaysa ingles na may twang at slang dahil masyadong nae-alienate ang tagapakinig, lalo na ang Amerikanong tagapakinig kapag ang DJs ay “pretend” (nagpapanggap na American native speaker).

Ito na rin ang nagsisiwalat ng isang Filipino ingles na binibigkas. Walang American twang, tadtad ng idiomatikong expresyong pidgin o kakatwa lang sa Pilipinas, at may rekurso sa Taglish bilang performatibong wika ng gitnang uring tagapakinig ng FM station. Ang umuunlad na pinapakinggang Taglish ang siyang benchmark ng isang wika aspirasyonal para sa mababang uri na kahit man lamang ito—halong Tagalog at ingles—ay makayanang maabot, at sa mataas na uri para makapagkomunikasyon sa sirkulo ng iniinugang mababang uri, tulad ng kanilang katulong, driver, watch-your-car boy, nagbebenta ng sampaguita at yosi, at iba pa.

Ang umuunlad na wika ay pragmatikong wikang kolokyal. Nasasapol nito ang aspirasyonal na layunin ukol sa komunikatibong operasyon sa bansa. Na ang abang uri ay maari ring umangat—at the very least, maging call cente agent—kung makikinig lamang ito ng Taglish sa popular media, mga bagay na hindi niya lubos na matutunan sa akademikong kalakaran na purong Filipino o purong ingles lamang.

At ang mataas na uri ay maaring magkaroon ng reli (relevance) sa kinakausap na abang uri, dahil marahil sa kauna-unahang pagkakataon, may nauunawaang popular na wikang pinaghahalawan ang kumakausap at kinakausap. Para itong wika ng popular na pelikula, kahit mamilipit na ang mga karakter—na ginagampan ng pinakabatikang batang artista—na magdiretsahang ingles, nakakapanghimok pa rin ang wika ng aspirasyonal na lifestyle choice: edukasyon, career, pag-ibig, pamilya at gitnang uring buhay.

Na kahit nga abang uri ang mga tauhan at naratibo ng mga pelikulang popular, sa pamamagitan ng gitnang uring panuntunan, ang punto-de-bista at pagpapahalaga ay maglilikhang hindi nakikita at natutunghayan ang materialidad ng abang uri. Tanging ang aspirasyon ng gitnang uri ang tumitingkad. Kaya ang ordinaryong assistant sa isang advertising company na babae ay mai-inlove sa kanyang masungit na boss, at mai-inlove gamit ang wikang Taglish.

Sa internet, sinasabing ang sites na sa Filipino at bernakular ay mas maraming trafiko at hits kaysa sa sites sa ingles. Umaariba na ang kolokyal na pambansang wika, at ang panuntunan ng gatekeepers ng ofisyal na wikang pambansa ay, sa pangunahin, nakasentro sa usaping standardisasyon (baybay, panunumbas na kahulugan, gamit sa pangungusap, at iba pa).

Sa kabilang banda, sa mas pragmatikong usapin, ang pagpapalaganap ng media ng kolokyal na pambansang wika ay hindi naman dahil sa pagmamahal ng una sa huli. Mas atas pa ng pangangailangan ng higit na kita ng media—isa sa mga huling negosyong nilinaw ng Konstitusyon na para sa mga Filipino lamang—ang motibasyon ng pagtangkilik ng negosyong media sa wikang pambansa.

Narinig kong magsalita ang mga artista sa “The Buzz,” isang showbiz talk show. Si Shaina Magdayao ay nagpapaliwanag kay Boy Abunda hinggil sa pang-aalipustang siya ang dahilan ng pagka-setback sa career ni John Llyod Cruz. Ewan ko kung tipong inaabot ni Shaina o Gerard Anderson—na nagpapaliwanag naman sa korte ng popular na publikong opinyon hinggil sa paghihiwalay nila ni Kim Chu–ang manonood na kalakhan ay galing sa mababang uri, pero hindi sila makapagsalita ng tuwid na Filipino o ingles.

Ang kanyang rekurso ay paghaluin ito, at ito ang tagumpay ng pag-inhinyero ng media conglomorates sa artista at wika: wala nang nasa labas ng kolokyal na wika, at ang pagpaminta ng ingles sa Filipino ay ang pagsasanib ng higit na aspirasyonal na halaga ng wikang ingles sa Filipino. Hindi rin kakatwa na wikang ingles ang inaakalang literal na magpapayaman sa nagsasanib nito sa wikang Filipino.

Hindi ba’t ingles ang siyang kolonyal na wika, at kasalukuyang tampok na global na wika sa ating insular na mundo? Kahit pa sa boom economies ng India at China at ang pangangailangan ng maraming Filipinong marunong ng wika ng mga ito para sa engagement sa mga bagong global na economic powers, patuloy lamang ang pinupuntirya ng mga Filipino ay ang circuitous na pakikisalumuha via ingles?

Sa madaling salita, pambansang aspirasyon ang kolokyal na pambansang wika. Ang sentral na impetus ay nanggagaling sa pambansang motibasyong makaalinsabay sa globalisasyon, o ang paghahanap ng lokal na idioma sa global na kapitalismo. Hindi ito dumidiretso sa kalakarang global, ang pagpasok sa ekonomiya ng India, China at iba pang umuunlad at mas mauunlad na bansa.

Ang trajektori ng aspirasyon ay tungo sa katagumpayan ng globalisasyon sa pambansang kondisyon: ang higit pang penetrasyon ng global sa lokal. Ang kultural nitong pagsasalin ay nangangahulugan ng mobilisasyon sa pamamagitan ng overseas contract work sa labas ng bansa at call center work sa loob ng bansa. At media ang nagpako ng kasalukuyang estado ng pangarap ng mamamayan.

Ang kahulugan ng paglaganap ng isang kolokyal na wikang pambansa sa media ay nagsaad rin ng nasyonal na agenda: sa pamamagitan ng kolokyal na wikang pambansa makakalahok ang bansa sa kolokyal na globalisasyon. Nananatiling nasa laylayan ang bansa at ang wika nito tungo sa internalisasyon ng globalisasyon. At dahil magpakaganito, tumitingkad ang materialidad ng di-pantay na penetrasyon ng globalisasyon sa buong mundo.

Kung titignan ang diyaryo, malinaw na ang broadsheets—ang lehitimong peryodismo—ay nakasulat sa ingles. Sa mga tabloid, na higit na tinutunghayan ng mas maraming bilang ng ordinaryong mamamayan, ay sadlak sa sensationalismo, ang bulgar at bawal, sexual at bastos, at iba pa. Hindi ba’t ang isinasaad nito ay ang di-opisyal at popular na motibasyon sa kaalaman-kultural na dulot ng tabloid ay tungo sa mismong hindi aangkop sa kinikilalang ofisyal na peryodismo sa bansa?

Kaya ito ang debacle sa wikang pambansa at media na nagpapalaganap ng kolokyal na variasyon nito: ang pinapatingkad ay ang kabalintuan ng di makapantay at makaagapay sa ofisyal na globalisasyon, at ang kasalukuyang tereyn ng kolokyal na wikang pambansa ay nananatiling nasa bulgar, ipinagbabawal, sexual at bastos. (Bulatlat.com)

WIKANG FILIPINO: HININGA, KAPANGYARIHAN AT PUWERSA

(Pangalawang Gantimpala, Gawad Komisyon sa Sanaysay 2012 ng Komisyon sa Wikang Filipino)

“Parang hininga ang wika, sa bawat sandali ng buhay natin ay nariyan  ito. Palatandaan ito na buhay tayo, at may kakayahang umugnay sa kapwa nating gumagamit din dito.”

—Bienvenido Lumbera

Kapangyarihan ang wikang Filipino sa Pilipinas. Kapangyarihan ang sariling wika. Isa ang sariling wika sa bumubuo ng ating pagkatao. Nang dahil sa sariling wika, nagkakaroon tayo ng tiyak at tunay identidad na hindi hiram sa iba. Nagiging ganap ang ating pagkatao sapagkat malinaw ang nagbunsod nito—ang sariling wika at kultura. Nagiging malaya tayo sa lipunang ating ginagalawan dahil ganap ang ating pagkatao. Nagiging lubos ang kapangyarihan na sumasaklaw sa ating kamalayan kung lubos din nating natatanggap ang sariling wika. Sang-ayon ito sa sinabi ni Bienvenido Lumbera na ganito: “Sa pagtanggap natin sa wika, pumapaloob tayo sa isang lipunan at nakikiisa sa mga taong naroon. Samakatuwid, ang kamalayan natin bilang indibidwal ay karugtong ng kamalayan ng iba sa lipunan. Kapag may kapangyarihang sumakop sa kamalayan ng kapwa natin sa lipunan, kasama tayong napapailalim sa nasabing kapangyarihan.”

Ang sariling wika ay hindi nakababawas ng katalinuhan at katanyagan kung gagamitin sa iba’t ibang larangan. Kung ang usapin ay karunungan, maraming nag-aakala na mahina ang mga Filipinong hindi nagsasalita ng wikang dayuhan partikular na ang mga taong hindi nakapagsasalita ng matatas sa Ingles. Madalas silang maparatangang walang alam o mas masakit, tinataguriang bobo. Isa itong masaklap na pangyayari. Ngunit humihina na ang ganitong pagpaparatang dahil ginagamit ang wikang ito ng kasalakuyang Pangulo at hindi naman ito nakabawas ng katalinuhan at katanyagan. Sa kanyang mga talumpati at opisyal na pakikipagtalastasan sa taumbayan, buhay na buhay ang wikang Filipino tulad ng pagsasabi niya sa kanyang SONA na malakas ang bansang Pilipinas. Hindi ba’t napakaliwanag ang landas na tatahakin kung kasabay ng malakas na Pilipinas ay malakas rin ang Filipino bilang matatag na wikang pambansa?

Ang mga Balakid sa Biyahe ng Wikang Filipino

Sa kabila ng pagpapatatag at malawakang paggamit ng wikang Filipino, buhay na buhay pa rin ang maraming isyung nagpapahina sa ating wikang pambansa. Mga dati nang isyung nagiging dahilan kung bakit hindi umusad ang biyahe nito. Una na rito ay ang hindi maayos na pamamahala ng edukasyon sa ating bansa at karaniwang nakakiling ang mga administrador ng mga paaralan at pamantasan sa wikang Ingles dahil ito raw ang wika ng mundo.

Pangalawa ang uri ng trabaho na laganap sa Pilipinas, ang sunod-sunod na pagsulpot ng mga Business Process Outsourcing (BPO) o mga call center na nangangailangan ng mga Pilipinong sanay magsalita ng Ingles.

Pangatlo ang kakitiran ng pag-iisip ng maraming edukador na hindi maaaring maging wikang panturo ang pambansang wika. Hindi ito maaari sa edukasyon sa Pilipinas. Lagi nilang sinasabi na Ingles lamang ang wika ng karunungan lalo na sa Agham at Matematika. Dati pa itong isyu na hindi pa rin nila matanggap ang sagot dahil nakabaling pa rin ang kanilang paningin sa wika ng mga dayuhan.

Pang-apat na isyu, ang napakababang pagtingin ng mga mambabatas, maraming opisyal ng pamahalaan at ilang kolonyal na Pilipino sa wikang Filipino. Marami sa kanila ang may maling haka na wala itong lakas at hindi matatag para umangkop sa pangangailangan ng Pilipinas sa maraming larangan, medisina, batas, enhinyerya at iba pang malalaking larangan.

At ang huling isyu, kulang na kulang daw sa mga sanggunian at  kakaunti ang naisasaling karunungan mula sa banyagang wika tungo sa wikang Filipino na kailangang–kailangan ng mga estudyanteng Pilipino.

Ilan ito sa nagiging dahilan kung bakit natatrapik ang biyahe ng wikang Filipino. Paulit-ulit na lamang ang ganitong isyu na ipinupukol ng mga Pilipinong mahina ang pagkilala sa sariling wika sa ating bansa. Kaya paulit-ulit na natatrapik ang ating identidad bilang Pilipino.

Kalbaryo ng Wikang Pambansa

Matinding kalbaryo ang sinapit ng wikang Filipino lalo na ang nilagdaan sa panahon ng nakalipas na administrasyong Macapagal-Arroyo ang Executive Order 210 (Establishing the Policy to Strengthen the Use of English Language in the Educational System). Pumasa rin sa kongreso ang House Bill 4701 (An act to Strengthen and Enhance the Use of English as the Medium of Instruction in Philippine Schools) na nagligaw sa wikang pambansa para humina at mawalan ng kabuluhan sa edukasyon sa Pilipinas.

Totoo na ang Ingles ang wika ng mundo para magkaunawaan ang iba’t ibang lahi sa daigdig ngunit hindi totoo na wikang Ingles ang wika ng karunungan sa bansang may sariling kultura at kabihasnan, lalo na’t ang bansang ito ay may sariling wika. Baluktot ang daang tinutumbok ng mga Pilipinong hanggang sa kasalukuyan ay nagsusulong na sa Ingles matatamo ang ganap na pagkatuto.

Kailangan pa ba ng maraming sarbey na magpapatunay na hindi sa Ingles ganap na matututo ang mga Pilipino, samantalang malinaw na sa SWS Survey noong 1993 na 18 porsyento lamang ng mga Pilipino ang may ganap na kadalubhasaan sa paggamit ng wikang Ingles at karamihan pa sa kanila'y lumaki sa Amerika at bumalik lamang dito sa Pilipinas. Hindi pa yata sapat na batayan ito para mapanuto ang mga maka-wikang dayuhan. Sa sumunod na sarbey ng SWS na may kinalaman sa Filipino noong December 1995, sa tanong na gaano kahalaga ang pagsasalita ng Filipino? Lumabas sa sarbey na 2 sa bawat 3 Pilipino ang nagsasabing mahalagang-mahalaga ang pagsasalita ng Filipino. Lumabas din na 71 porsyento ng nasa Luzon, 55 porsyento ng nasa Bisaya at 50 porsyento ng nasa Mindanao ang sumagot na mahalagang–mahalaga ang pagsasalita ng Filipino. Sapat itong batayan na mahalagang-mahalaga ang wikang Filipino saanmang panig ng Pilipinas. Sa sarbey ring ito nalaman ang pulso hinggil sa wikang Filipino ng mga Pilipinong nasa uring ABC (o mga mayayaman, angat at maykaya sa buhay), 73 porsyento sa kanila ang nagsabing mahalagang-mahalaga ang pagsasalita ng Filipino. Matatag itong basehan na hindi lamang ang nasa uring D at E (o mga mahihirap at hikahos sa buhay) mahalagang-mahalaga ang Filipino. Bilang dagdag, sa sarbey rin ng SWS noong abril 8-16 1998, tinanong ang 1,500 na Pilipino sa iba’t ibang panig ng Pilipinas kung ano ang unang wika nila sa tahanan, 35 porsyento ang ang nagsabi na Filipino, 24 porsyento ang nagsabi na Cebuano, 11 porsyento ay Ilonggo, 8 porsyento ay Kapampangan, 5 porsyento ay Ilokano, samantalang 1 porsyento lamang sa buong bansa ang  nagsabi na Ingles  ang una nilang wika sa tahanan. Kung ang resulta ay pumapabor  sa Filipino bilang unang wika sa tahanan, hindi ba’t sa bansang Japan, South Korea, Belgium, Czeck Republic at Slovakia, ang wikang ginagamit nila sa edukasyon ay ang unang wika na natutuhan nila sa tahanan at ang wikang kanilang ginagamit sa pang-araw-araw na buhay. Mapapansing sila ang nanguna sa Third International Maths and Science study noong 1997—ibig sabihin magagaling ang kanilang estudyante sa larangan ng Agham at Matematika. Ang kanilang sikreto, gumagamit sila ng wikang hindi nalalayo sa kanilang identidad–ang sarili nilang wika.

Bukod sa SWS, mapapansing kahit sa pag-aaral ng isang iskolar na Hapones na si Koichiro Nakahara noong Enero 2005 malinaw na hindi Ingles ang namamayaning wika sa Pilipinas. Aniya, “The national language of the Philippines is Filipino. The official languages are Filipino and English. English has been being used there since the beginning of the 20th century but it has not been easy to popularize by the Filipino there.” Lumalabas sa kanyang sarbey na may 139 na Filipinong tagatugon, 35 porsyento ang nagsabing dapat Filipino lamang ang opisyal na wika sa Pilipinas samantalang 2 porsyento lamang ang nagsabi na dapat Ingles lang at 61 porsyento ang nagsabi na Filipino at Ingles. Pinatunayan din ng resulta ng kanyang sarbey na hindi pareho ang Tagalog at Filipino  dahil lampas sa kalahati o 51 porsyento ang  nagsabi na magkaiba ito.

Kung mapapanood ang dokumentaryo ng I–Witness na may pamagat na “Don’t English Me” ni Howie Severino. Nabanggit doon na lampas sandaang taon na nating inaaral ang wikang Ingles ngunit bakit haggang sa kasalukuyan ay tila walang katatasan sa pagsasalita ng wikang Ingles ang mga Pilipino. Pamali-mali pa rin ang marami sa atin sa pagbaybay ng salitang Ingles. Ipagdidiinan naman ng mga maka-Ingles na hindi raw kasi siniseryoso ng maraming Pilipino ang pag-aaral ng wikang Ingles kaya walang ganap na pagkatuto. Baluktot ang kanilang punto. Hindi kasi natural na dumadaloy sa kaisipan ng mga batang Pilipino ang dayuhang wika kaya mahirap maging matatas sa paggamit ng wikang iyon. Nahihirapan ang isang batang nag-uumpisa pa lamang ng pag-aaral sa elementarya na maunawaan ang leksyong pinag-aaralan nila sa  klase lalo na kung itinuturo ito sa wikang hindi niya nakasanayan o nakagisnan. Nagreresulta tuloy ito ng mataas na drop-out rate, tinatamad nang mag-aral ang mga bata dahil hindi naman lubos na nauunawaan ang wika ng guro lalo na sa Agham at Matematika. Sa pagtataya nga sa kasalukuyan, sa 100 batang tumutuntong sa elementarya, 70 porsyento lamang ang nakatatapos. Sa mga nagtapos ng elementarya, 90 porsyento ang makapapasok sa mataas na paaralan at  paglipas ng apat na taon ay 46 porsyento lamang ang magmamartsa at sila lamang ang makatutungtong sa mga unibersidad o kolehiyo. Mapapansing wala pa sa kalahati ang magtatapos sa kolehiyo. Ang masama nito, marami sa mga hindi nakapag-aral ang nagiging kriminal at nagiging problema ng bansa. Ang mga nagtuloy naman sa pag-aaral ay masasabing hilaw ang pagkatuto, kung pag-uusapan ang wika—hindi na matatas sa wikang nakagisnan ay unti-unting nalimutan at hindi na ito napahalagahan. Mali kasi ang sistema ng edukasyon sa Pilipinas, bata pa lamang ay isinusubo na ang wikang dayuhang mahirap maunawaan.

Wala naman talaga sa wikang dayuhan ang pagkatuto ng mga Filipino kundi nasa sariling wika. Pagpapatunay nga ng isang edukador na Canadian na si Phil Bartle, “Sa pag-aaral ng basikong literasiya, ang wikang gagamitin ay base sa kung ano ang karaniwang naiintindihan at alam ng pamayanan. Walang isang wika ang pinakamahusay kaysa sa iba.” Kung babalikan din natin ang kasaysayan ng Pilipinas, nang ipinag-utos ng mga Amerikano noong 1901 na gawing opisyal na wikang panturo ang wikang Ingles sa mga paaralan sa Pilipinas, makalipas lamang ang dalawampu’t limang taon ay nabatid agad ng Amerikano sa pamamagitan ng pag-aaral ng Monroe Educational Survey Commission  na hindi naging matagumpay ang pagkatuto ng mga Pilipino gamit ang wikang Ingles sa kanilang pag-aaral. Dahil dito ipinag-utos din noong 1931 na wikang vernakular na ang gagamiting wikang panturo sa elementarya.

Matagal na dapat nating alam na ang wikang dayuhan ang isa sa dahilan ng pagkaligaw nating mga Pilipino sa daan ng karunungan. Noon pa sinasabi at ipinaalala ng isa pang Pambansang Alagad ng Sining para sa Panitikan na si Virgilio Almario na, “Kailangang-kailangan na natin ang Filipino sa edukasyon at opisyal na talastasan. Pero ayaw nating harapin ang tawag ng taumbayan.”

Pagsakay sa Tatag ng Filipino Bilang Wika ng mga Pilipino

Umiiral sa realidad sa Pilipinas na ang Filipino ay wikang panlahat. Nandyan ito, umiiral at ginagamit sa araw-araw na pakikipagtalastasan ng mga Pilipino. Mga Pilipino ang kusang tumanggap nito bilang wikang pambansa at naging katangi-tangi ang tatag nito dahil ito ang wika ng lipunang Pilipino. Kaugnay ito sa sinabi ni Pamela Constantino na, “Ang anumang kapangyarihan o puwersa ng wika ay itinalaga ng institusying sosyal.” Hindi maitatangging malakas sana ang puwersa at kapangyarihan ng wikang Filipino sa maraming larangan tulad ng edukasyon, batas, agham, teknolohiya at iba pa, ang kaso pinahihina at binabansot ng paniniwala ng nagkukunwang edukado at maraming politiko sa ating bansa.

Isang simpleng sitwasyon ang maaaring maging halimbawa na maraming nagkukunwang edukado ang salat pa rin ang kaalaman pagdating sa usapin hinggil sa ating sariling wika. Sa panahon na nililitis si dating Presidente Joseph Estrada sa kasong pangungurakot. May isang sitwasyon na nagpapakita ng maling pagtanaw sa wika ng mga mambabatas sa Pilipinas kaya hindi ito maisulong nang husto bilang wika sa larangan ng batas. Noong tinanong ni Hilario Davide (isang Cebuano), ang saksing si Emma Lim kung anong wika ang nais niyang gamitin sa pagtestimonya, sumagot si Lim na sariling wika ang gagamitin niya—ang Tagalog. Nakapagtataka ang sinabi ni Davide na wala silang interpreter mula Tagalog tungong Ingles, sa Filipino tungong Ingles ay mayroon. Tila hindi batid ni Davide ang pinagdaanang kasaysayan ng wikang Filipino. Dahilan kaya ang pagiging Cebuano niya? Ngunit nang magsalita si Senador Franklin Drilon na isang Ilonggo, sabi niya, hindi na kailangan ng interpreter sapagkat lahat naman sila ay mauunawaan ang testimonya kahit sa Tagalog.

Nabanggit din ni Constantino na taglay ng wika ang kakayahang baguhin ang paniniwala ng isang indibidwal. Sa pakikipag-ugnayan gamit ang wika, maraming bagay ang maaaring magbago. Kunsabagay, marami nang pangyayari sa Pilipinas na kinakitaan ng malaking pagbabago tungo sa pagsusulong ng wikang Filipino.

Ang matibay na halimbawa ay noong Agosto 20, 2007, tatlong korte sa Lungsod ng Malolos ang nagdesisyong gumamit ng Filipino sa paglilitis upang maisulong ang pambansang wika. Labindalawang istenograpo mula sa hukuman 6, 80 at 81 bilang modelong korte gamit ang wikang pambansa ang sumailalim sa pagsasanay  sa Marcelo H. del Pilar College of Law ng Bulacan State University bilang pagsunod sa direktiba ng Korte Suprema ng Pilipinas hinggil sa paggamit ng Wikang Filipino sa istenograpiya. Pangarap noon ng dating Punong Mahistrado na si Reynato Puno na pati sa Laguna, Cavite, Quezon, Nueva Ecija, Batangas, Rizal at Metro Manila ay maipatupad ang paggamit ng sariling wika sa paglilitis.

Dati pa man, sa sanaysay ni Virgilio Almario na may pamagat na “Filipino ang Filipino” nabanggit na niya ang maraming pagsisikap at eksperimento sa paggamit ng Filipino sa gawaing akademiko. Aniya, maraming gurong pasimuno sa mga unibersidad, lalo na sa UP, Ateneo de Manila, at De La Salle. Nangunguna raw si Dr. Virgilio Enriquez sa mga orihinal na saliksik sa sikolohiya sa wikang Filipino. Itinuro ni Fr. Roque Ferriols ang pilosopiya sa Filipino. Isinalin ni Judge Cesar Peralejo ang kodigo sibill at kodigo penal. Lumikha ng diksyonaryo sa kemika si Dr. Bienvenido Miranda at sa Medisina si Dr. Jose Reyes Sytangco. May libro sa ekonomiks si Dr. Tereso Tullao, Jr. sa wikang Filipino. May mga nagtuturo ng matematika sa Filipino. At marami nang jornal at monograp sa iba’t ibang disiplina na nakalathala sa Filipino. Kaya hindi totoo na kulang na kulang sa sanggunian at kakaunti ang naisasaling karunungan mula sa banyagang wika tungo sa wikang Filipino. Katunayan, patuloy ang Sentro ng Wikang Filipino ng Unibersidad ng Pilipinas sa paglalathala at pagpondo sa mga aklat na nasa Filipino. Nasabi na rin dati pa ni Almario, “Kung ang usapin ay ang paglilimbag ng mga materyales sa pag-aaral na nakasulat sa sariling wika, walang demand kaya hanggang ngayo’y walang pabliser na nagpapasimuno sa paglalathala ng aklat sa wikang Filipino sa iba’t ibang larangan.”

Ang lahat ng nabanggit na halimbawa ng pagsisikap tungo sa ikauunlad ng pagkatuto sa iba’t ibang larangan ay dahil sa puwersa at kapangyarihan ng wikang umiiral at nandyan lang. Hindi na dapat nating ipagtaka kung paano nagawa ang pagsasalin at pagpapabukal ng karunungan sa ibat’ ibang larangan gamit ang wikang Filipino. Angkop na angkop ito sa pananaw ni Umberto Eco sa kanyang sanaysay na “Language, Power, Force” binanggit niya, “We must not be amazed then to hear people say that the given language is power... because outside the given language there is nothing.”

Pagtahak at Pagtalunton sa Wika at Edukasyon sa Pilipinas

Naging pugad ng anomalya ang edukasyon sa Pilipinas  sa mga nakalipas na taon. Naging gatasan ito ng ilang opisyal ng gobyerno na naging mitsa ng panganganib ng kalidad ng edukasyon ng mga Pilipino. Ilan sa anomalya ng DepEd ay ang noodles scam noong 2007, ang noodles na nagkakahalaga ng 18 pesos bawat isa. Ang textbook scam na isiniwalat ni Antonio Go kung saan bumili ang gobyerno ng mga aklat na hindi dumaan sa maayos na bidding at ebalwason na nagdulot ng mababang uri ng mga aklat ngunit napakamahal ang presyo. Nakasasagabal ang ganitong pangyayari sa Pilipinas upang maabot natin sa taong 2015 ang inihain ng United Nations na Education for All (EFA) o Edukasyon para sa Lahat, higit pa yatang lumalala ang baku-bakong landas na tinatahak ng edukasyon sa Pilipinas. Kahit bumuo noong 2007 ang nakaraang administrasyong Macapagal-Arroyo sa pamamagitan ng Executive Order 652 ang Presidential Task Force on Education (PTFE) upang matugunan ang EFA, wala itong nagawa dahil patuloy na bumagsak ang literacy rate o antas ng pagkatuto ng mga Filipino. Sa datos nga ng NSO noong  2011 apat sa sampung kabataan ang hindi marunong bumasa at sumulat.

Batay sa mga datos na nakalap ni Dr. Edberto Villegas, sa panahon ni Macapagal-Arroyo, kalunos-lunos ang kalagayan ng mga estudyante at guro sa mga pampublikong paaralan sa Pilipinas. Nasaliksik niya na batay mismo sa estadistika ng gobyerno, may kakulangan ng 49, 000 na klasrum at may 2, 381, 943 na mga desk/armchairs sa ating mga paaralan. Ang ratio ng bilang ng libro sa mga estudyante ay 0.33 sa mga pampublikong paaralang pang-elementarya at 0.6 sa hayskul. Nananatili rin ang kababaan ng sahod ng mga guro ayon sa datos ng Alliance of Concerned  Teachers o ACT. Ang 500,000 guro sa elementarya at sekondaryang pampublikong paaralan ay sumasahod lamang mula 4, 000 hanggang 6, 000 bawat buwan.

Bukod sa mga nabanggit na mga anomalya at suliranin sa edukasyon. Nananatiling suliranin sa larangang ito ang hindi pagtanggap ng maraming edukador sa wikang Filipino bilang wikang panlahat at wikang panturo.

Ayon kay Bienvenido Lumbera, “Sa kasalukuyan, nagkapuwang na ang wikang Filipino sa kurikulum. Hindi pa ito ang kinikilalang wikang panturo, pero may lugar na ito sa paaralan. Nakapasok na sa akademya ang wika ng masa. Bagamat ang marami sa mga maykapangyarihan ay nagmamatigas pa rin na sa Ingles lamang nagaganap ang tunay na edukasyon ng kabataang  Filipino.” Sa obserbasyong ito ni Lumbera, ang lakas at kapangyarihan ng sariling wika sa Pilipinas ay pinipigilan pa rin ng mga maykapangyarihan dahil nakabaling sila sa dayuhang wika. Tila bulag ang mga Pilipinong nasa kapangyarihan at kolonyal mag-isip kung kaya’t nananatiling suliran sa edukasyon hanggang sa kasalukuyan ang wikang panturo.

Ang isa pang mabigat na isyu, hindi magaganap ang pagsupling ng kontra-kolonyal na wika at edukasyon kung ang laganap na trabaho sa Pilipinas ay Business Process Outsourcing (BPO) o mga call center. Dahil sa trabahong ito, lumikha ng mga programa ang maraming unibersidad na magpapalakas sa wikang Ingles at ang mga kolehiyo at unibersidad na may programang BSE English at AB English ay hindi na tumuon sa pangangailangan ng Pilipinas na humubog ng mga magiging edukador sa hinaharap, itinuon at nakapadron ang mga kurikulum sa pangangailangan ng mga call center na sa loob nito’y mga Pilipinong naglilingkod sa mga dayuhan. Masaklap kung iisipin na maraming mga kolehiyo at unibersidad sa ating bansa ang hindi naghahain ng mga programang nagsusulong at nagpapalakas ng identidad at diwang Filipino gaya ng mga programang BSE Filipino, AB Filipinolohiya, Araling Pilipino na pinalalakas na lamang ng ilang unibersidad sa ating bansa. Kung may mga trabaho nga lang sana tumutugon sa pangangailangan ng mga Pilipino, hindi sana nagiging ganito ang sitwasyon ng mga institusyong pang-edukasyon.

Ang Tatag ng Wikang Filipino, Lakas ng Pagka-Pilipino

Sa napakaraming isyu tungkol sa wika at edukasyon sa Pilipinas, mababakas naman kahit papaano sa sinasabing tuwid na landas ng kasalukuyang administrasyong Aquino ang kontra-kolonyal na wika at edukasyon. Huwag nga lang sana itong maging wang-wang kundi maipatupad din ayon sa kagustuhan ng kanyang nga boss—tayong mga Pilipino. Bukod sa pambansang programa niya kontra-korupsyon, ang kanyang pambansang adyenda sa edukasyon para sa ating bansa ay bumabaling sa Filipino. Ayon sa DepEd, sa kasalukuyan napigilan na ang ugat ng korupsyon sa kanilang ahensya at tumuon sila sa pagpapataas ng edukasyong primarya. Nais nilang “bawat bata, mambabasa” sa unang grado, sa ganitong punto mapapataas ang antas ng literasiya sa ating bansa. Inuumpisahan na rin ang pagbabalik ng maayos na ebalwasyon sa mga librong gagamitin sa paaralan upang makatiyak na dekalidad ito at hindi nahahaluan ng korupsyon. Dinirinig na rin ayon sa DOLE ang dagdag na umento sa sahod ng mga guro. Huwag lang sana itong dinggin kundi dagdagan na ng makakasapat sa pang-araw-araw na pangangailangan ng guro sa kasalukuyan. Ayon din sa nakaraang SONA ng administrasyong Aquino, bumaba ang bilang ng walang trabaho sa Pilipinas. Magandang indikasyon ito ng pagbabago, pero sana ang idinadagdag na trabaho ay Pilipino ang nakikinabang hindi laging dayuhan na lang. Malinaw rin ang papel na tinatahak ng wikang pambansa na kasama sa adyenda ni Aquino sa edukasyon, makatwiran lamang na gamitin ang sariling wika bilang midyum ng pagtuturo sa ating bansa. Palalakasin ang paggamit nito sa Agham at Matematika upang makamit ang kahusayan sa larangang ito. Ang pananaw niya sa wika ay ganito: Matuto ng Ingles at umugnay sa daigdig, matuto ng Filipino at umugnay sa ating bansa at panatilihin ang sariling wika at umugnay  sa pamana ng lahi.

Sa landas na tinatalunton natin bilang mga Pilipino, dapat magkaisa tayo. Tigilan na ang kolonyal na pag-iisip na nagpapabagal sa pag-unlad ng identidad at karunungan nating mga Pilipino. Kung may naiaambag man ang kasalukuyang administrasyon sa pagpapalakas ng sariling wika, huwag lang doon umasa, higit dapat tayong maging malakas bilang mga Pilipino. Magiging malakas tayo kung mananatiling matatag ang ating sariling wika dahil idiniin ni Lumbera, “Parang hininga ang wika, sa bawat sandali ng buhay natin ay nariyan  ito.”